Czy klubowy zakaz stadionowy jest zgodny z Konstytucją?

Wśród przedstawicieli nauki klubowy zakaz stadionowy rodzi wątpliwości natury konstytucyjnej. W efekcie już dwukrotnie przepisy art. 14 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (dalej - u.b.i.m.) były przedmiotem wniosków do Trybunału Konstytucyjnego (TK) o zbadanie ich zgodności z Konstytucją RP.  

W 2010 r. wniosek złożyła grupa posłów, która zarzucała art. 14 u.b.i.m. niezgodność z Konstytucją RP w szczególności z:

1. art. 31 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 wyrażającym zasadę wyłączności ustawy w sferze wolności i praw człowieka oraz zasadę proporcjonalności w ograniczaniu korzystania z konstytucyjnych praw i wolności,
2. art. 42 ust. 1 wyrażającego zasadę wyłączności ustawy w regulowaniu przepisów o charakterze represyjnym,
3. art. 77 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1 wyrażającego prawa do sądu.

Sprawa zawisła przed Trybunałem Konstytucyjnym (sygn. K 3/11) i została zakończona postanowieniem TK z 7 XII 2011 r. o umorzeniu postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku (ze względu na koniec kadencji Sejmu RP VI kadencji i związaną z tym zasadę dyskontynuacji).

Obecnie w Trybunale Konstytucyjnym zawisła sprawa na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO)  z 2014 r. (sygn. K 47/14). RPO wniósł (Wniosek RPO do TK z 3 XII 2014 r.)  o stwierdzenie niezgodności art. 14 ust. 1, 1a i ust. 5 u.b.i.m. z art. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 i z art. 73 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Należy jednak podkreślić, że RPO złożył wniosek jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji u.b.i.m. z 11 IX 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1707), która wprowadziła możliwość zaskarżenia orzeczenia o klubowym zakazie stadionowym do sądu, a sprawa nie została jeszcze rozpoznana przez Trybunał (stan na 8 III 2017 r.).

Prowadząc rozważania dotyczące konstytucyjności art. 14 u.b.i.m. należy stwierdzić, że ustawodawca umożliwił organizatorowi stosowanie klubowego zakazu stadionowego za naruszenia prawa prywatnego, jakim są regulaminy. Nie są to akty wydawane przez podmioty konstytucyjnie upoważnione do stanowienia aktów powszechnie obowiązujących, a jednocześnie nie mają formy wskazanej dla tych aktów w Konstytucji RP. Należy przy tym podkreślić, że bez wątpienia zawierają one normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, co potwierdził TK w wyroku z 12 VII 2001 r., sygn. SK 1/01, za nieprzestrzeganie których grozi klubowy zakaz stadionowy (wyrok TK z 12 XII 2011 r., sygn. P 1/11). Wydaje się więc, że przepisy art. 14 ust. 1 i 1a u.b.i.m. mogą uchodzić za niezgodne z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP. 

Ponadto, karanie jednostki za zachowania przewidziane w regulacji, która nie stanowi prawa powszechnie obowiązującego można uznać sprzeczne z konstytucyjnymi zasadami zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa i zasad poprawnej legislacji, a tym samym art. 14 ust. 1 i 1a u.b.i.m. budzą wątpliwości co do ich zgodności z art. 2 Konstytucji RP, z którego wynikają te zasady. 

Równocześnie regulacja z art. 14 ust. 1, 1a i 5 u.b.i.m. w zakresie, w jakim przewiduje wymierzenie represyjnego środka w postaci klubowego zakazu stadionowego za naruszenie jednego z regulaminów, mającego charakter publicznoprawny, zdaje się pozostawać w kolizji z art. 73 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Uznać ją można bowiem za nadmierne i nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do dóbr kultury wydane na podstawie aktów nie mających przymiotu powszechnie obowiązujących.

Wątpliwości do zgodności z Konstytucją RP instytucji klubowego zakazu stadionowego niestety wciąż nie zostały rozstrzygnięte. Sprawa przed Trybunałem Konstytucyjnym o sygn. K 47/14 czeka na rozpatrzenie.

Dokumentacja w sprawie K 47/14.

W skrócie:

• Konstytucja gwarantuje dostęp do dóbr kultury, w tym również do udziału widowisku sportowym (zgodne stanowisko przedstawicieli doktryny);
• Prawo to może oczywiście zostać ograniczone, ale wyłącznie w sytuacjach i trybie przewidzianym przez ustawy, a nie przez nieokreślone akty blankietowe, jakimi są regulamin obiektu (terenu), czy regulamin imprezy masowej;
• Ograniczenie to ma charakter publicznoprawny, tj. zakaz odbiera możliwość wstępu również na inne mecze piłki nożnej lub sportowe imprezy masowe podwyższonego ryzyka na terenie kraju; 
• Procedura odwoławcza w związku z ograniczeniem konstytucyjnych praw również powinna zostać określona ustawowo, a w u.b.i.m. jest ona pozostawiona woli organizatora.